PİRİ REİS VE DÜNYA HARİTASI

        Türk amirali coğrafya ve kartoğrafya bilginidir. Nerede ve ne zaman doğduğu kesin olmamakla birlikte 1465 yılında Gelibolu’da doğduğu tahmin edilmektedir. Asıl adı Ahmet Muhiddin Piri Reis’tir. O donemde karamanoğulları Osmanlılar’a katılmış Fatih Sultan Mehmed’in emri ile beyliğin ileri gelenleri İslanbul’a göç ettirilmiştir. Kemal reis ve ailesi önce istanbul’a bir sure sonra Gelibolu’ya giderek oraya yerleşmiştir. Piri Reis amcası Kemal Reis’le ispanya seferlerine katıldı.Cebeli Tarık’a kadar gitti. Akdeniz’de görmediği ayak basmadığı yer kalmamıştır.1491-1493 arasında Sicilya,sardunya, Korsika adalarına ve güney Fransa kıyılarına yapılan akınlara katılmıştır.Amcası ile birlikte Osmanlı devletinin hizmetine girerek 1499-1502 Osmanlı Venedik savaşında bir savaş gemisinde kaptanlık yaptı. 1511’de amcasının ölümü üzerine Gelibolu’ya çekilerek kitab-ı bahriye adlı eserini tamamlamıştır. 1513 yılında ilk dünya haritasını çizmiştir. Atlas okyanusu ibre yarımadası Afrika'nın batısı ile Amerika'nın dogu kıyılarını kapsayan üçde birlik parça bu haritanın elde bulunan kısmıdır. Bu haritayı dünya ölçeğinde önemli kılan Kristof KOLOMB’ UN hala bulunamamış olan Amerika haritasındaki bilgileri içeriyor olmasıdır. Haritanın üst kısmının genişliği 61 cm alt kısmı 41 cm. Alt kısmının genişliğinin kısa oluşu derinin olağan yapısındandır. Üzerinde hemen göze çarpan ve deniz haritalarının tipik özelliklerinden olan dördü büyük ve süslü ikisi küçük altı rüzgar gülü ile iki mil ölçeği bulunmaktadır. Harita deve derisi üzerine çizilmiştir. Üzerinde yer adlarının yanı sıra keşif tarihi efsanevi bilgiler haritanın oluşumu hakkında bilgiler verir.Dokuz renkle boyanmış resimlenmiş ve 86 cm boyundadır. 


        Piri reis 1517’de haritasını Yavuz Sultan Selim’e sunmuştur.Bazı tarihçilere göre padişah dünya haritasına bakmış ve :”Dünya ne kadar küçük…”demiştir.Sonra padişah bu haritayı ikiye bölmüş ve : “Biz dogu tarafını elimizde tutacağız.”demiştir. Daha sonra 1929 yılında bulunacak olan diğer yarıyı yırtmıştır. Bazı kaynaklarca günümüzde bulunamamış olan doğu yarısını Hint okyanusunun ve onun baharat yolunun kontrolünü ele geçirmek için padişah’ın yapacağı olası bir sefer için kullanmak istediği iddia edilmektedir. Kristof KOLOMB 1492-1504 tarihleri arasında Amerika’ya 4 sefer yapmış kıyıların haritalarını çıkarmış fakat bu haritalar günümüze ulaşmamıştır. Kristof KOLOMB’la birlikte ikinci yolculuğa kılavuz olarak katılan Jean de la Cosa ‘nın 1500’de yaptığı dünya haritası Contarini’nin 1506 tarihli dünya haritası ve Martin waldsee Müller’in 1507 tarihli dünya haritası (ilk defa bu haritada K. Ve G.Amerika Asya’dan ayrı bir şekilde gösterilmiştir.)

        Piri Reis’in haritasının bu haritalardan daha net ve doğru olduğu uzmanlar tarafından belirtilmektedir. Prof.C.Hapgood tarafından yapılan araştırmalar sonucunda kahire’yi merkez alan hava fotoğrafları ile inanılmaz benzerlikler taşıdığı görülmüşdür. Eric Von Daneikon ise haritanın uzay gemilerinden çekilen fotoğraflardan yapılabileceği gibi sansasyonel bir görüş belirtmiştir. Yüz yıllardır buzullarla kaplı Antarktika’daki bu dağlar 1951’de ses yansıtıcı bir sistemle keşfedilmiştir. Kısaca Kristof KOLOMB’un Amerika'yı keşfinden sonra yapılan haritalar içerisinde en isabetlisi ve bugünkü modern haritalara en uygun olanıdır. Projeksiyon sistemi şaşırtıcı şekilde mükemmeldir. Marmara ünv. Atatürk eğitim fak. Coğrafya eğitimi bölüm başkanı Prof. Dr. Ramazan ÖZEY bana gönderdiği e-mail’inde :”Piri Reis geçmişteki haritalardan yararlanmış zamanının ileri düzeydeki harita çizim metotlarını uygulayarak yep yeni ve tamamıyla orijinal bir harita çizmiştir .Geçmişten yararlanarak çizmek bilim adamının erdemidir.Yararlanmamak bilim ile bağdaşmaz.” Diyerek Piri Reis’in alıntılar yaptığını belirtmiştir. Bu haritanın nasıl çizildiğini Güney Amerika üzerinde okunan aşağıdaki satırlarda Piri Reis bilim adamlarına yakışan bir dürüstlükle haritasının kaynaklarını açıkça belirtmektedir :”Bu fasıl iş bu haritanın ne tarikle telif olunduğunu beyan eder.İs bu harti asır içinde kimsede yokdur. Bu fakirin elinde telif olup şimdi bunyad oldu hususan yirmi miktar hartiler ve yapmam ondolardan yani İskender-i Zulkarneyn zamanında telif olmuş hartidir ki Rub-u meskun anın içinde malundur; Arap taifesi ol harti’ye caferiye derler anın gibi sekiz caferiyede ve bir Arabi hint hartisinden ve dort portukalın şimdi telif olmuş hartilerinden kim sint ve hint ve hendese tarihi üzerine ol hartilerin içinder mesturdur. Ve bir dahi kolombo’nun garp tarafından yazdıgı hartiden bir kıyas uzerine istihraç edip bu şekil hasıl oldu; Şöyle ki bu diyarınb hartisi bahriler içinde nice sahih ve muteber ise mezbur hartide dahi yedi derya ile sahih muteberdir.” demişdir. Piri Reis burada haritanın kimsede olmadığını çiziminde yirmi kadar haritadan yararlandığını İskender-i Zulkarneyn zamanında oluşturulduğunu sekiz caferiye bir Arap hint haritası dort Portekiz haritasından yararlandığını belirtmiştir. Sint,hint ve Çin hendese tarihi uzerine ve o haritaların içinde yer aldığını K.KOLOMB’un çizdiği haritalardan bir karşılaştırma ile çizildiğini dürüstçe açıklamaktadır. Piri Reis Kanuni Sultan Suleyman zamanında son görevi olan acılarla dolu olan Mısır kaptanlığına atanır. 1502’de çıktığı ikinci seferin son durağı Basra’da tamire ve dinlenmeye muhtaç 27 gemilik donanmayı bırakıp ganimet yuklu 3 gemi ile mısır’a dondugu Basra valisine ganimetten istediği haracı vermemesi Mısır beylerbeyi’nin politik hırsı yüzünden Basra valisi Kubat paşa ve mısır beylerbeyi Mehmed Paşa Piri Reis hakkında yanlış rapor düzenleyerek Kanuni Sultan Süleyman’a gönderir Divan-ı Hümayun Piri Reis’in idamına karar verir. Ve idam fermanı Mısır beylerbeyine yollanır. Beylerbeyi Piri Reis’i Kahire’ye çağırır ve idam ettirir. (1554) bu olay Osmanlı devletinin Kanuni dönemindeki yaptığı en olumsuz ve en isabetsiz olaylarından biri olarak bilim adamları tarafından belirtilmektedir.

        80 yaşında hak etmediği bir biçimde idam edilen Piri Reis Osmanlılardaki kartoğrafya'nın (harita bilimi) öncülüğünü yapmış dünyanın sosyal ve ekonomik kitabını yazmıştır. Adına internette 48000 sayfa açılmış ABD’de onun adına belgeseller düzenlenmiş çizdiği haritası 10 YTL’ye konu olmuş sayısız seminerler sempozyumlar düzenlenmiş eseri Avrupa'da okutulmuş Piri Reis adına Türkiye ve Avrupa da değişik kurumlar açılmıştır. Sayısız ada haritaları çizmiş ve bütün bu çalışmalarıyla Osmanlı Donanmasının Piri olmuştur.